Był rzecznikiem polskości Zaolzia. Za wielką niesprawiedliwość, zwłaszcza wobec tych, którzy oddali swe życie za wyzwolenie Kraju, a szczególnie zaolziańskich stron rodzinnych spod niemieckiej okupacji, uznał w r. 1945 wytyczenie granicy między Polską i Czechosłowacją według podziału z r. 1920  W r. 1946 napisał w tej sprawie dwa listy otwarte do prezydenta Edvarda Beneša. Nigdy na nie od demokratycznych, niekomunistycznych władz czeskich nie dostał odpowiedzi, został natomiast w związku z tym postawiony w r. 1947  w stan oskarżenia o działalność antypaństwową.

Prawie całkowicie sparaliżowany, przykuty do łóżka, władając w ograniczonym stopniu tylko lewą ręką, nie mógł oczywiście uczestniczyć w procesie. Stukając jednym palcem w klawisze maszyny  specjalnie przymocowanej do łóżka, tak jak tworzył uznawane prace naukowe – np.: „Rola języka polskiego na Śląsku Cieszyńskim w wiekach XVI-XVII”, „O źródła poznawcze do studiów nad ludową i historyczną kulturą Śląska Cieszyńskiego”, „Powieści ludu śląskiego w przybranej szacie mieszczańskiej”, „Płaźnik, studium z dziejów górniczej Karwiny”, „Prawidłowość w budowie dialektu cieszyńskiego” oraz inne liczne artykuły prasowe, tak napisał ponad dziewięćdziesięciostronicową „Odpowiedź w kwestii cieszyńskiej”, która miała być odczytana w sądzie.

Leon Derlich – rodowity zaolzianin, bo o nim tu mowa, piszący pod pseudonimem Andrzej Sowa, obchodziłby 28 listopada br. stulecie urodzin. Zmarł w r. 1965, po ponad 40 latach  unieruchomienia  – otoczony opieką matki i siostry Herminy, która poświęciła dla niego swe życie osobiste. Był odwiedzany przez licznych przyjaciół - w czasie okupacji, co wydaje się wprost niewiarygodne, kierował podziemną organizacją zajmującą się pomocą dla więźniów.

Uważamy ze wszech miar za wskazane, aby – dla przykładu hartu ducha i osobistej nieugiętej postawy - opublikować w internecie przynajmniej fragment wymienionej odpowiedzi, świadczącej o tym, że Leon Derlich, nawet jako oskarżony, nigdy  nie poddał się psychicznemu terrorowi ówczesnych władz. Oto część tego fragmentu:

„/.../   Dekretowane prawo czechosłowackie, realizujące zasadę narodowego państwa Czechów i Słowaków, (wytłuszczenia red.) a zawdzięczające swoją rację bytu faktowi  wspólnego zwycięstwa narodów sprzymierzonych  nad Trzecią Rzeszą, dostało się na spornym obszarze Śląska   Cieszyńskiego w ręce  wprost niepoczytalnych  zaślepieńców, dyszących pragnieniem pospiesznego zlikwidowania tego życia polskiego, którego tu nie zdążyli wytępić szaleńcy spod znaku swastyki. Na widok niespodziewanego bezprawia i odczuwanej krzywdy oburzeniem wezbrała cała Polska. Ale, co do Polski i spraw cieszyńskich, przez Ostrawę uprzedzana czeska opinia publiczna przybrała pozę gentlemana, urażonego „štvaním katovického rozhlasu“ [podjudzaniem ze strony radia katowickiego – tłum. red.]. Sami zaś likwidatorzy, przestawiając się z konieczności na dłuższą falę, stali się trochę mniej gwałtowni, ale za to bardziej wyrachowani i podstępni.

Dekrety i normy prawne Czechosłowacji, narzucone powiatom Nadolzia, przemieniły się w kamień młyński u szyi tutejszego polskiego życia. W momentach zaś, dla których nie starczyło paragrafów, jęły dopomagać zmowa patriotyczna, spryt i fakt posiadanej władzy.“

Proces w końcu się nie odbył. W lipcu 1948, a więc już po komunistycznym puczu, te same władze czechosłowackie uelastycznily się, uznając przewód sądowy  za zbyt kompromitujący i ryzykowny dla nich i wstrzymały dalsze postępowanie!

          Ecce .... !  

dalej ...

         W roku 1916 - pod germanizacyjnymi rządami Austrii - do polskich szkół podstawowych i średnich w części Śląska Cieszyńskiego - nazwanej później Zaolziem - uczęszczało 23 376 dzieci. Pod czechizacyjnymi rządami Pragi, po czeskim zaborze tej ziemi w r.1919, liczba ta w  r. 1932   wyniosła  już tylko, lub – jak kto woli – jeszcze 12 596 (około dwanaście i pół tysiąca!!). W zaolziańskim Głosie Ludu z 3 września 2005 czytamy: „Z dniem 1 września 2005 w  polskich  szkołach  podstawowych  na Zaolziu naukę rozpoczęło (tylko) 2 022 uczniów (dwa tysiące!!!), w polskojęzycznych szkołach średnich zaś 650 młodych ludzi, w tym 451 w gimnazjum”. Tym z czytelników naszego biuletynu, którzy nie znają zaolziańskich realiów należy się w tym miejscu wyjaśnienie – zaolziańskie gimnazjum nie jest odpowiednikiem gimnazjów wprowadzonych kilka lat temu w Polsce. Jest to szkoła na stopniu licealnym, gdzie edukacja kończy się egzaminem maturalnym.  Pozostałych 199 uczniów (650 uczniów szkół średnich, odjąć 451 gimnazjalistów) nie uczęszcza natomiast do szkół polskich, tylko do polskich klas przy szkołach czeskich - Akademii Handlowej, Średniej Szkole Medycznej (zwanej błędnie w tłumaczeniu z języka czeskiego „zdrowotną”), i Technikum Przemysłowym. Zupełnie brakuje na Zaolziu polskich szkół zawodowych. Nie ma tu nawet polskich klas przy szkołach czeskich.

            W wydanej w roku 2000 publikacji zaolziańskiego Towarzystwa Nauczycieli Polskich „Tu byliśmy, tu jesteśmy...” – dotyczącej szkolnictwa polskiego na Zaolziu w ostatniej dekadzie XX wieku, jest mowa o 30 szkołach podstawowych. Jest to prawda tylko częściowa, gdyż nie wszystkie te szkoły mają własną osobowość prawną. W kilku przypadkach chodzi tylko o polskie klasy dla uczniów klas 1-5 przy szkołach czeskich i szkołę w Bystrzycy, połączoną z miejscową podstawówką czeską i to niestety przy akceptacji i poparciu urodzonego na Zaolziu b. premiera RP Jerzego Buzka (dziś reprezentującego Platformę Obywatelską!). Niestety, gdyż – jak już pisaliśmy w jednym z naszych biuletynów – czeski dyrektor szkoły wydał rozporządzenie, iż podczas przerw nie wolno personelowi pomocniczemu szkoły rozmawiać z polskimi dziećmi nie tylko po polsku, lecz nawet miejscową, polską gwarą.

dalej ...

         A.D. 2005 – 25 września ....., 23 października ...., 10 listopada - Polska wybrała  n i e p o d l e g ł o ś ć !

Suwerenne  siły narodu polskiego powołały polskiego

• Prezydenta  RP,

• Marszałków Sejmu i Senatu,

• Premiera RP,

• Rząd.

66 lat po zdradzieckiej napaści dwu sąsiadów na Polskę znów mamy  w naszym kraju własną, polską władzę.

Prezydent-elekt ogłosił, iż wyciąga rękę do zgody w Polsce ze wszystkimi, lecz na gruncie prawdy (!), ale winy zostaną rozliczone.

Po 66 latach doczekaliśmy się, że Premier RP w swoim exposé przedstawił program, zawierający m.in. zobowiązanie do ochrony Polonii oraz rdzennych Polaków w krajach ościennych.

Dla nas Zaolzian to niezwykłe wydarzenie!

dalej ...

Można by rzec, że dla wielu naszych rodaków Czesi stali się swoistym guru. Jakże inaczej można bowiem tłumaczyć fakt, że do decydowania o uroczystości odsłonięcia na polskiej ziemi polskiego pomnika, odbudowanego ze składek polskiego społeczeństwa, upamiętniającego walkę polskich legionistów o Polskę, zniszczonego w pierwszym dniu wojny przez hitlerowców, wprasza się do cieszyńskiego ratusza i jest słuchany, wysoki przedstawiciel czeskiej dyplomacji, który bez żenady dyktuje co należy, a czego nie należy robić, kiedy odsłaniać, a kiedy nie odsłaniać. Czyżby się Panu Konsulowi Republiki Czeskiej z Katowic zamarzyły „historyczne prawa Czechów do Ziemi Cieszyńskiej”, którą w styczniu r. 1919 w całości próbowali zdradziecko oderwać od Polski, zapędzając się aż pod Skoczów? Czyżby tak wytrawny dyplomata nie wiedział, że mieszanie się w wewnętrzne sprawy suwerennego kraju pobytu jest niedopuszczalne? Nas, pomimo obiekcji pana konsula RC – cieszy, że pomnik Ślązaczki, spiżowa cieszyńska Nike, stoi już na swojej granitowej kolumnie, choć wspartej na  - nie do końca jeszcze gotowym - postumencie, u podnóża cieszyńskiej Góry Zamkowej. Wierzymy, że ofiarni członkowie Społecznego Komitetu Odbudowy tego pomnika wybiorą właściwy rangą termin jego uroczystego odsłonięcia i to bez prośby o zezwolenie konsula sąsiedniego państwa. Nas nie pytano o zdanie, gdy na Zaolziu odsłaniano pomniki czeskiego polakożercy – Petra Bezrucza...

Chętnym do wsparcia Społecznego Komitetu Odbudowy funduszami na wykończenie Pomnika Legionistom Bohaterom Ziemi Cieszyńskiej i jego otoczenia podajemy numer konta w Banku Spółdzielczym w Cieszynie :

Beneficjent: Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika
Konto: 98 8113 0007 2001 0176 2231 0001 
z dopiskiem  POMNIK.  

Dane przy przelewach zza granicy 
Beneficiary Name: Spoleczny Komitet Odbudowy Pomnika
Beneficiary Account #: 98811300072001017622310001 
Beneficiary Bank Name: Bank Spoldzielczy w Cieszynie
ABA#/Swift #: POLUPLPR
Beneficiary Bank Address: Kochanowskiego 4, Cieszyn, 
Poland 43400
Additional Instructions: Pomnik.....

dalej ...

..... Najgorsza rzecz, jaka może spotkać żołnierza po walce, to  krzywda   zapomnienia.  Stąd pragniemy przygarnąć do serca dziedzictwo naszych ojców i przenieść w przyszłość hart ich ducha i ofiarę ich krwi,  gdyż społeczność narodowa, gdyż naród - który traci pamięć, ginie!
..............................................

Dwie kompanie ich było, dwie kompanie poczęte w „Parku Sikory”  w dzisiejszej zaolziańskiej części Cieszyna. Dwie kompanie, które odeszły z dworca cieszyńskiego, na którym potem „brat Czech” – zacierał napisy polskie „brata Lecha”. Na którym żandarm czeski, znany z wyczynów w  całej pierwszej wojnie światowej (nota bene zwłaszcza poza frontem),  pełnił potem służbę wytrawnym okiem żandarmskim „ku chwale czechosłowackiej republiki”.

Dwie kompanie ich było, rzucone żołnierskim rozkazem poza przełęcze Karpat, aby pełniły służbę w 3 pułku piechoty Legionów polskich.

Śląskie kompanie śpiewały piosenki o Polsce. Śpiewały i prały bagnetem i kolbą „sybirskich striełków” – za grzechy praojców, za krew powstańczą, za Sybir, za łzy matek i płacz sierót, za to co było  - i co będzie!...

Śląskie kompanie nie strzelały. Starczył im bagnet i kolba,  Starczyła pogarda pieśni, starczył zaszczyt umierania polskim żołnierzem.

Śląskie kompanie brały ciosy i odpłacały ciosami z nawiązką  aż w szale ataków załamały się bataliony „sybirskich striełków”, aż zaczęły dawać jeńców i odpływać ku gardzieli Horodyszcza, gdzie czekał na nich  precyzyjnie skoncentrowany ogień zaporowy baterii górskiej Waltera ...

Legendą tych kompanii był por. Jan Łysek, komendant „Śląskiej kompanii” Legionów polskich, pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana.

Urodzony w Jaworzynce, malowniczej wiosce górskiej pod Jabłonkowem, miastem na dzisiejszym Zaolziu, wchłonął w siebie piękno i spokój słonecznych zbocz górskich wraz z cichym życiem górali, ich wierzeniami, podaniami, bajkami – i przepuściwszy je przez pryzmat swej twórczej wyobraźni układał w rymy lub piękna prozę.

To on był autorem pięknego utworu „Śpiący rycerze”, z którego zapożyczyliśmy dla Polskiego   Biuletynu Informacyjnego – Zaolzie znamienny cytat, zamieszczony na stronie głównej naszego serwisu:

   ...”Ognisko w domach tli, jeszcze nie zgasło
  Śpiący lud w trudzie zmaga się, wysila,
 By się obudzić. Czas, byś dawał hasło!”

Nie tylko w poezji dał wyraz swemu przywiązaniu do ludu śląskiego. Poświęcając się w życiu cywilnym literaturze i szkole pracuje intensywnie i owocnie na polu oświatowym – poza szkołą. Rzuca hasło stworzenia scautingu wśród młodzieży śląskiej.  W ostatnich latach przed wojną był śp. Jan Łysek kierownikiem prywatnej szkoły T.S.L. w Jaworzu na Śląsku, gdzie wytęża swe siły w kierunku uświadomienia narodowego wśród tamtejszych mieszkańców. Tam też zaskoczył go wybuch pierwszej wojny Światowej. Natychmiast zaciągnął się do tworzących się oddziałów Legionów Polskich na Śląsku Cieszyńskim.

  ¹Żródła: Materiały Komitetu Odbudowy Pomnika Legionistów Ziemi Cieszyńskiej, roczniki prasy – Dziennik Polski, Śląska Brygada

dalej ...

(Z aneksów do książki prof. M.K. Kamińskiego „E. Beneš kontra gen. W. Sikorski”)

            „12 grudnia 1943 r., został podpisany przez Mołotowa i Fierlingera (ambasadora czechosłowackiego w Moskwie – przyp. red.) Układ o przyjaźni, wzajemnej pomocy i współpracy powojennej między Związkiem Sowieckim i Czechosłowacją, wraz z protokołem przewidującym przystąpienie do traktatu trzeciego państwa graniczącego ze Związkiem Sowieckim lub Czechosłowacją i będącego przedmiotem agresji niemieckiej. Władze polskie, jak było do przewidzenia, nie zostały dopuszczone do układu, gdyż Związek Sowiecki nie wznowił z nimi stosunków dyplomatycznych. Zawarte w artykule 4 traktatu zobowiązanie sowieckie do respektowania niezawisłości i suwerenności Czechosłowacji oraz do nie- mieszania się w jej wewnętrzne sprawy pozostało na papierze¹. Tyle tylko, że ostateczny wyrok na Czechosłowację został nieco odwleczony w czasie – do lutego 1948 r., kiedy to czechosłowaccy komuniści dokonali zamachu stanu, podporządkowując bez reszty Republikę Czechosłowacką Kremlowi i czyniąc z niej państwo satelickie. Spełniły się polskie ostrzeżenia pod adresem Edwarda Beneša” (wytłuszczenie redakcji).

  ¹Dokumenty a materiály k dějinám československo-sovětských vztahů, t.4, cz. 1, s.455-457, Praha 1982

 dalej ...